ΣΥΝΟΨΗ
Η κοινωνική κατοικία ως θεσμός, μέρος μιας γενικότερης κοινωνικής πολιτικής είναι απαραίτητος σε ένα κράτος που θέλει να λέγεται πολιτισμένο. Συμβάλει δε στην επίλυση της στεγαστικής κρίσης και μάλιστα υπέρ των ευπαθών κοινωνικά και οικονομικά ομάδων. Τα υφιστάμενα προγράμματα σε όλες σχεδόν τις Ευρωπαϊκές χώρες έχουν να κάνουν με επιδοτήσεις ενοικίων, χορήγηση επιδοτούμενων χαμηλότοκων στεγαστικών δανείων, και επιδοτήσεις για ανακαινίσεις παλιών ακινήτων. Σε κάποιες περιπτώσεις (Ελβετία) έχουμε και συνεταιριστικές κατοικίες. Στην χώρα μας τα όποια μέτρα ( μετά και την κατάργηση του ΟΕΚ) δεν είχαν την προσδοκώμενη επιτυχία. Προτείνουμε:- την δημιουργία ενιαίου φορέα Κοινωνικής Κατοικίας και Ακίνητης Δημόσιας Περιουσίας με σκοπό την απλούστευση και επιτάχυνση των διαδικασιών έτσι ώστε η Ακίνητη Περιουσία του Δημοσίου να αποτελέσει τον βασικό πυλώνα της στεγαστικής κρίσης.
- την συνύπαρξη Δημοσίου και Ιδιωτικών φορέων στα πρότυπα του μοντέλου «Παραχώρηση» που ήδη εφαρμόζονται με επιτυχία σε οδικούς άξονες, λιμάνια και αεροδρόμια.
- την ενίσχυση των προγραμμάτων χαμηλότοκων δανείων για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, για ενοικίαση κατοικίας ειδικά στα νέα ζευγάρια και για ανακατασκευή παλιών και αναξιοποίητων ακινήτων.
- την απορρόφηση όλων των αντίστοιχων χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και συνδυαστικά με όλα τα παραπάνω προτεινόμενα.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Η κατοικία είναι δικαίωμα καθώς βρίσκεται στην δεύτερη βαθμίδα της κατά Maslow πυραμίδας των αναγκών του ανθρώπου. Παρά ταύτα σήμερα το στεγαστικό πρόβλημα είναι τεράστιο. Τα αίτια πολλά και λίγο έως πολύ γνωστά σε όλους μας. Η συγκέντρωση μεγάλου μέρους πληθυσμού στην πρωτεύουσα και γενικότερα στις μεγάλες πόλεις, τα κλειστά σπίτια, η golden visa, οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης κ.λ.π. Θα πρέπει εδώ να πούμε κάτι το οποίο σπανίως επισημαίνεται. Η κατοικία ΔΕΝ είναι επένδυση. Ένα μέσο – προς τα κάτω – κόστος κατασκευής κατοικίας σήμερα ανέρχεται στις 2.000 ευρώ /τ.μ. Αυτό σημαίνει ότι ένα σπίτι των 100 τ.μ. κοστίζει περίπου 200.000 ευρώ. Που σημαίνει ότι με ένα μέσο ενοίκιο 800 – 1.000 ευρώ τον μήνα θα γίνει απόσβεση κεφαλαίου σε 17 -20 έτη. Και επιπλέον θα ξοδεύεις και για συντήρηση. Βάλε και το ρίσκο να μην σε πληρώνει ο ενοικιαστής και να εξαφανιστεί ένα πρωί, τα έχασες τα λεφτά σου. Αυτό είναι από τους βασικούς λόγους που αρκετοί πλέον έχουν τα σπίτια τους κλειστά και άδεια. Η κοινωνική κατοικία, ως θεσμός, μπορεί να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση ανακούφισης κοινωνικών ομάδων και οικογενειών που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο αυξημένο κόστος ζωής. Ταυτόχρονα, λειτουργεί ως κίνητρο για την δημιουργία νέων οικογενειών και αύξησης των γεννήσεων. Κρίνεται σκόπιμο, να υπάρξει μία συνεκτική δημόσια πολιτική με σκοπό την προώθηση και ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας η οποία να λάβει υπόψη της τα αντίστοιχα επιτυχημένα εγχειρήματα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης προεκλογικά είχε μιλήσει για την δημιουργία Υπουργείου Κοινωνικής Στεγαστικής Πολιτικής. Ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ. Χατζηδάκης, παρουσίασε την 26/10/2022 στο Υπουργικό Συμβούλιο νομοσχέδιο με το οποίο αντιμετωπίζονται νομικά ζητήματα προκειμένου η Στρατηγική Κοινωνικής Στέγασης (Πρόγραμμα “Σπίτι μου”) να πάρει σάρκα και οστά από την αρχή του 2023. Απ’ όλα αυτά τι ακριβώς είδαμε;ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η Ελλάδα είναι τελευταία σε ποσοστό κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη. Η κατωτέρω εικόνα, όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή», είναι ενδεικτική της πολύ κακής εικόνας της χώρας μέσα στην Ευρώπη.
Υλοποιήθηκε:
Πρόγραμμα «Σπίτι μου»
Έκλεισε την 29/9/2023. Το πρόγραμμα χορηγεί χαμηλότοκα ή άτοκα δάνεια για την απόκτηση πρώτης κατοικίας σε νέους έως 39 ετών κάνοντας χρήση των 750 εκ. από τα ταμειακά αποθέματα της ΔΥΠΑ. Μέσω του προγράμματος αναμενόταν ότι εντός του 2023 περισσότεροι από 10.000 ωφελούμενοι θα μπορούσαν να αποκτήσουν ιδιόκτητη κατοικία με μηνιαία δόση σημαντικά χαμηλότερη από εκείνη που αντιστοιχεί στα στεγαστικά δάνεια της αγοράς. καθώς το 75 % του κεφαλαίου που χορηγείται από τη ΔΥΠΑ είναι άτοκο ενώ για τους τρίτεκνους και πολύτεκνους (και όσους αποκτήσουν αυτή την ιδιότητα κατά τη διάρκεια αποπληρωμής) το δάνειο χορηγείται στο σύνολό του άτοκα. Έτσι οι δανειολήπτες θα έχουν σημαντικά χαμηλότερη δόση σε σχέση με τα στεγαστικά δάνεια που χορηγούν οι τράπεζες. Υπεβλήθησαν 40.000 αιτήσεις. Εγκρίθηκαν 9.800. Έως την 17/1/2024 2.596 νέα ζευγάρια κατά δήλωση της κ.Υπουργού βρήκαν στέγη ενώ έως την 9/2/2024 συμβασιοποιήθηκαν 3.822 αιτήσεις.Βρίσκεται σε εξέλιξη:
Πρόγραμμα «Κάλυψη»
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που προβλέπει τη μίσθωση ιδιωτικών κατοικιών και την διάθεσή τους σε ωφελούμενους νέους δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Το πρόγραμμα «Κάλυψη» απευθύνεται σε νέους ηλικίας 25-39 ετών που είναι δικαιούχοι του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και δεν έχουν ιδιόκτητη κατοικία. Στόχος σε αυτή τη φάση είναι να στεγαστούν 3.000 ωφελούμενοι με την αξιοποίηση τουλάχιστον 1.000 κατοικιών. Έως την 17/1/2024 έχουν υπαχθεί σε αυτό 383 ακίνητα και έχουν στεγαστεί 138 νοικοκυριά. Παρατηρούμε ότι μέσω των προγραμμάτων καλύπτεται ένα πολύ μικρό μέρος των απαιτήσεων της αγοράς.Έχουν εξαγγελθεί τα προγράμματα:
α) «Ανακαινίζω – Νοικιάζω» μέσω του οποίου επιδοτείται η ανακαίνιση ιδιωτικών κατοικιών προκειμένου να διατεθούν στη συνέχεια για μίσθωση και β) Το «Πρόγραμμα κοινωνικής αντιπαροχής» μέσω του οποίου επιχειρείται να αξιοποιηθούν ακίνητα του Δημοσίου. Δεν λέμε όχι σε κανένα από αυτά αλλά:Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ
- Δημιουργία σε επίπεδο τουλάχιστον Διεύθυνσης ενιαίου φορέα Στεγαστικής πολιτικής και Διαχείρισης ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου με σκοπό την βελτίωση του εγχειρήματος και την απλοποίηση διαδικασιών.
- Στα πλαίσια του «Προγράμματος κοινωνικής αντιπαροχής» πώληση - πάντοτε σύμφωνα με τις νόμιμες διαδικασίες - ακινήτων που δεν προσφέρουν κάτι στο Δημόσιο και με τα έσοδα ανέγερση σε άλλα ακίνητα του δημοσίου κατοικιών προς ενοικίαση η και πώληση σε συμπολίτες μας βάσει κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων.
- Αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου μέσω του θεσμού των συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα, συνταγή που είναι ήδη δοκιμασμένη σε αυτοκινητοδρόμους, αεροδρόμια, λιμάνια. Το αδόμητο ακίνητο του Δημοσίου θα παραχωρείται στον ιδιώτη (παραχωρησιούχος) κατόπιν διαγωνιστικής διαδικασίας και αυτός θα αναλαμβάνει την ανέγερση κατοικιών ( αλλά και ακινήτων εμπορικής χρήσης) . Ο δημόσιος φορέας θα διατηρεί την κυριότητα των ακινήτων, ενώ ο ανάδοχος θα λαμβάνει ως αντάλλαγμα την παραχώρηση της εκμετάλλευσης μέχρι την κάλυψη του κόστους και με την προϋπόθεση ότι ποσοστό των κατοικιών θα διατίθεται με μειωμένο ενοίκιο στους δικαιούχους του προγράμματος κοινωνικής αντιπαροχής ( το ύψος του ενοικίου θα καθορίζεται με μαθηματικούς τύπους αντίστοιχους με εκείνους που υπολογίζεται το ύψος των διοδίων). Η διάρκεια της παραχώρησης θα διαφέρει από περιοχή σε περιοχή καθώς θα είναι συνάρτηση της αξίας της γης και του ύψους της επένδυσης. Να προβλέπεται η δυνατότητα εξαγοράς του ακινήτου από τον μισθωτή.
- Διεύρυνση του προγράμματος «Ανακαινίζω – νοικιάζω» π.χ. φοροαπαλλαγές για ένα διάστημα έτσι ώστε να δημιουργηθούν επιπλέον κίνητρα στους ιδιοκτήτες. Σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης δεν πληροί τα κριτήρια για επιδότηση να υπάρχει η δυνατότητα «παραχώρησης» στον ενιαίο φορέα που προαναφέρθηκε ο οποίος ανάλογα θα το διαθέσει.
- Επαναλειτουργία του προγράμματος χορήγησης χαμηλότοκων δανείων για την αγορά πρώτης κατοικίας .
- Απορρόφηση όλων των διαθέσιμων πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι εν λόγω πόροι μπορούν να συνδυαστούν με όλα τα παραπάνω προγράμματα.
- Νομοθετική ρύθμιση, εντός του ευρύτερου νομοθετικού πλαισίου που διέπει την κοινωνική κατοικία, έτσι ώστε το Δημόσιο και κυρίως οι Δήμοι να έχουν την δυνατότητα αγοράς επιλεγμένων κατοικιών ή κτηρίων τα οποία παραμένουν επί πολλά έτη κενά και αναξιοποίητα στην αξία της τρέχουσας τιμής πώλησης. Τα ακίνητα αυτά, όταν περιέλθουν στην δημόσια ιδιοκτησία, να αξιοποιούνται, βάσει των πόρων του ειδικού ταμείου ή μέσω ΣΔΙΤ, για την δημιουργία κοινωνικών κατοικιών.
- Δημιουργία μηχανισμών υλοποίησης των κοινωνικών κατοικιών ανά περιφέρεια της χώρας. Να υπάρξουν χρονικοί στόχοι επίτευξης δημιουργίας νέων κοινωνικών κατοικιών ανά περιφέρειες. Όλο αυτό το απόθεμα που θα δημιουργείται, να ενοικιάζεται, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, ως κοινωνική κατοικία.
- Το βασικότερο όμως όλων είναι να υπάρχει η πολιτική βούληση προς μια τέτοια κατεύθυνση και η αποφασιστικότητα να υπερνικηθούν όλες οι παθογένειες της ελληνικής γραφειοκρατίας και η διάχυση των ευθυνών. Προς τούτο πρωτίστως, προτείνουμε την δημιουργία ενιαίου φορέα όπως προαναφέρθηκε.
